Çështja e pasaportave të arta shqiptare që qeveria e kryeministrit Edi Rama për t’ua lëshuar investitorëve të huaj ka marrë vëmendjen e mediave holandeze.
Njëra prej tyre, në një shkrim me titull: ‘Një vend i varfër që ofron pasaporta të arta’, shkruan se propozimi i Edi Ramës po shihet me shqetësim nga Bashkimi Evropian sepse kjo praktikë rrezikon t’i hapë rrugë skemës së pastrimit të parave.
Sipas medias holandeze, ‘Sargasso’, me këtë propozim, Edi Rama vë në rrezik anëtarësimin e Shqipërisë në Bashkimin Evropian. Ndërsa sjell si shembull praktikat e Maltës dhe Qipros ndaj investitorëve të huaj që deri më tani kanë qenë problematike, ku përfitojnë oligarkët rusë, kinezët e pasur dhe sheikët e naftës.
Shkrimi i plotë
Shqipëria kërkon t’u sigurojë investitorëve të mëdhenj një pasaportë shqiptare. Plani është pjesë e legjislacionit të Partneritetit Publik-Privat (PPP) që lejon qeverinë t’ua shesë tokën kompanive të huaja të pasura. Me këtë kryeministri Edi Rama po rrezikon shumë probleme me pranimin e vendit të tij në BE. Në Bruksel po rritet kundërshtimi ndaj të ashtuquajturave ‘pasaporta të arta’ të cilat, në veçanti, shtetet më të vogla anëtare si Qiproja dhe Malta kanë sjellë huadhënës të huaj. Kushdo që investon më shumë se një shumë të caktuar në prona të paluajtshme ose në një kompani do të marrë një pasaportë në këto vende që i jep akses në të gjithë BE-në, udhëtim falas, por mbi të gjitha sipërmarrje falas. Oligarkët rusë, kinezët e pasur dhe sheikët e naftës kanë përfituar tashmë nga kjo. Tregtia e pasaportave kryhet përmes Byrosë Zvicerane Henley & Partners. Byroja mori këshilla nga profesori i Groningenit Kochenov, i cili përfundimisht duhej të jepte dorëheqjen pas një raporti nga Nieuwsuur për përdorimin e ekspertizës së tij. Malta ka pezulluar programin e saj për rusët dhe bjellorusët pas pushtimit rus të Ukrainës. Qiproja përpunon vetëm aplikimet në pritje. Parlamenti Evropian ka votuar në favor të një ndalimi. Por lëshimi i pasaportave është ende një çështje e vetë shteteve anëtare. Henley & Partners ende nuk duhet të kenë frikë nga mungesa e punës.
Lërini të huajt e pasur
Kryeministri Rama duket se prej disa vitesh ka qenë në favor të këtyre ‘pasaportave të arta’ pasi mori pjesë në një konferencë të Henley & Partners në Londër. Me sa duket, të ardhurat nga investimet e huaja, të çfarëdo natyre, tejkalojnë përshtatjen me kërkesat e BE-së për pranueshmëri. Interesi i investitorëve në këtë rast nuk është plotësisht i qartë. Çfarë duhet të bëjnë ata me një pasaportë shqiptare që nuk mund ta përdorin për momentin në BE dhe që mund të çojë edhe në vonesë të negociatave të pranimit? Çfarë ka për të ofruar Rama? Përparësi të veçanta vendndodhjeje që nuk i kanë shqiptarët? Përjashtim nga taksat në kurriz të thesarit të shtetit? A duhet të mendojmë për një rrugë pastrimi parash? Ky i fundit ishte një nga kundërshtimet ndaj praktikave të Qipros dhe Maltës.
Shqipëria ka reaguar me shqetësim ndaj shpalljes së dhënies së ‘pasaportave të arta’ sepse ajo që në thelb është çështje sigurie dhe detyrë shtetërore mund të privatizohet përfundimisht. Qeveria tashmë ka krijuar një agjenci të posaçme për të, Agjencinë për Programet e Veçanta të Shtetësisë. Kreu i Agjencisë tha se nuk janë ende më larg se një hetim për një agjenci ndërkombëtare që mund të promovojë pasaportën shqiptare. Lëshimi aktual i shtetësisë dhe kontrollet e nevojshme të sigurisë do të mbeten nën juridiksionin e shtetit. Është e dyshimtë nëse kjo do ta qetësojë Bashkimin Evropian.
‘Një kombinim i rrallë i arkeologjisë dhe natyrës’
Arkeologët dhe ambientalistët janë gjithashtu të shqetësuar për shitjen e zonave të mbrojtura tek investitorët e huaj. Blerina Gjoka e Balkan Insight u prezantua me dokumente që tregojnë se në shkurt të vitit të kaluar Komiteti i Shqipërisë për Investimet Strategjike – i drejtuar nga Kryeministri Rama – dha dritën jeshile paraprake për një propozim për të ndërtuar 636 vila dhe objekte të tjera turistike në një skaj të pacenuar të bregdetit përballë ishullit grek të Korfuzit. Parku Kombëtar i Butrintit përmban ligatina të mbrojtura dhe burime arkeologjike që tregojnë banim nga 50,000 vjet para Krishtit. Është një vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s për ‘kombinimin e tij shumë të rrallë të arkeologjisë dhe natyrës’ dhe si ‘mikrokozmos i historisë së Mesdheut’. Vendimi për shitjen e kësaj toke nuk u bë kurrë publik. Komisioni i Posaçëm i Ramës funksionon mbi bazën e një ligji të posaçëm të miratuar nga parlamenti në vitin 2015, fillimisht për një periudhë trevjeçare, por që nga ajo kohë ligji është shtyrë tashmë dy herë. Ligji u jep status të veçantë projekteve të miratuara nga Komiteti, duke i lejuar shtetit të transferojë pronësinë publike tek investitorët privatë dhe të shpenzojë paratë publike në infrastrukturën e nevojshme për të realizuar projekte private. Kjo procedurë fton klientelizëm, beson Balkan Insight. Pas shtatë vitesh, duket qartë se bizneset vendase kanë përfituar më shumë nga procedurat favorizuese, të lehtësuara dhe të përshpejtuara të parashikuara nga ligji.
Trafikimi i qenieve njerëzore
Ndërkohë, varfëria dhe papunësia po rritet tek popullsia shqiptare. Të rinjtë shqiptarë ende kërkojnë strehim kryesisht jashtë vendit, mundësisht në Mbretërinë e Bashkuar. Ata rrezikojnë të kalojnë Kanalin me varka të prishura – të shoqëruar nga trafikantë njerëzish që fitojnë shumë, shpesh nga vendi i tyre. Sekretarja e Brendshme e Britanisë, Priti Patel, e inkurajuar nga ish-lideri i UKIP-it Nigel Farage, këtë javë bëri marrëveshje me homologun e saj shqiptar Çuçi për t’i larguar ata sa më shpejt nga Anglia me ndihmën e policisë shqiptare.
