Nga: Cafo Boga
Një vazhdim i artikullit tim të mëparshëm, “Mos u Shqetëso – Edhe Kjo Do të Kalojë”
“Unë do të vazhdoj të mbështes misionin e Fondacionit dhe të përdor ndikimin tim për rezultatin më të mirë në çdo përpjekje për të ndihmuar popullin shqiptar.
Mendimi im për kryetarin aktual, Michael Granoff, efektiviteti i të cilit ka rënë dhe i ka kaluar koha, është bërë i qartë: Sa më shpejt të largohet, aq më mirë për popullin Shqiptarë dhe për objektivat e USAID-it. Për sa u përket dy bashkëdrejtuesve të AADF-së, Martin Mata dhe Aleksander Sarapuli, të cilët i janë nënshtruar kryetarit dhe që nuk veprojnë me transparencë dhe sinqeritet, edhe ata e kanë humbur besimin tim, besoj edhe besimin e popullit shqiptar.”Kush do ta kishte marrë me mend më shumë se 50 vite pas daljes së tij dhe kush do ta kishte imagjinuar brenda një Shqipërie demokratike, se prirjet tiranike të Hoxhës do të mbeteshin të gjalla dhe të qëndrueshme brenda një “diktatori të vogël”, ky një kryetar i një organizate, që supozohet të reflektojë jo vetëm praktikat më të mira të biznesit, por edhe parimet më të mira demokratike? Ky “diktator i vogël” nuk është askush tjetër veçse Michael Granoff, kryetar i përhershëm i vetë-riemëruar i Fondit Shqiptaro-Amerikan të Ndërmarrjeve (AAEF) dhe Fondacionit Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF).
Thomas Jefferson raportohet të ketë thënë: “Kur qeveria ka frikë nga njerëzit, atëherë ka liri. Kur njerëzit kanë frikë nga qeveria e tyre, ka tirani.” E njëjta gjë mund të thuhet për çdo person të zgjedhur në një pozicion të fuqishëm: Nëse ky person është i ndërgjegjshëm për ata që e kanë zgjedhur, ka përparim; sapo të frikësohen, ka tirani.
Fuqia e një tirani nuk buron nga ai vetë; përkundrazi, rrjedh nga nënshtrimi i atyre që ai ka nënshtruar. Tiranët dhe diktatorët përdorin frikën si një instrument për të ruajtur autoritetin. Hannah Arendt, një filozofe politike, autore dhe e mbijetuar e Holokaustit, shkroi në librin e saj, Origjina e Totalitarizmit, “Një ndryshim thelbësor midis diktaturave moderne dhe të gjitha tiranive të tjera të së kaluarës është se terrori nuk përdoret më si mjet për të shfarosur dhe frikësuar kundërshtarët, por si një instrument për të sunduar masat e njerëzve, që janë plotësisht të bindur.” Diktatorë të tillë famëkeq të shekullit të njëzetë si Joseph Stalin, Adolf Hitler dhe Enver Hoxha i Shqipërisë, përdorën pa mëshirë taktika terroriste për të dyja këto qëllime.
Duke imituar shembullin e dhënë nga idhulli i tij Stalini në Bashkimin Sovjetik, Hoxha vendosi në Shqipëri një nga diktaturat më brutale në Botë. Nën sundimin e tij, mijëra njerëz u ekzekutuan, u burgosën ose u zhvendosën, duke përfshirë bashkëpunëtorë të ngushtë, ministra dhe gjeneralë. Hoxha ishte një mjeshtër i përdorimit të medias dhe propagandës për të ndërtuar imazhin e tij më të madh se jeta, si faraon (në të vërtetë, një piramidë u ngrit përfundimisht për nder të tij – Piramida e Tiranës – në përpjekje për të ruajtur trashëgiminë e tij). Hoxha siguroi që armiqtë e tij, si dhe të gjithë personat që ai i konsideronte si kërcënim, të fshiheshin nga ekzistenca. Ai shkoi aq larg sa t’i pastronte ata nga çdo foto në të cilën ai ishte dhe vetë, veçanërisht kur ata kishin rënë nga madhëria e tyre. Në fakt, meritimi i këtij trajtimi nuk ishte i nevojshëm; Hoxha do t’i shtynte vartësit të sajonin shkelje të kryera nga kundërshtarët e tij. Subjektet e tij nuk e dinin se përfundimisht do të kishin të njëjtin fat.
Diktatorë të tillë famëkeq të shekullit të njëzetë si Joseph Stalin, Adolf Hitler dhe Enver Hoxha i Shqipërisë, përdorën pa mëshirë taktika terroriste për të dyja këto qëllime. Duke imituar shembullin e dhënë nga idhulli i tij Stalini në Bashkimin Sovjetik, Hoxha vendosi në Shqipëri një nga diktaturat më brutale në Botë.”
Enver Hoxha dhe regjimi i tij tashmë janë zhdukur. Kush do ta kishte marrë me mend më shumë se 50 vite pas daljes së tij dhe kush do ta kishte imagjinuar brenda një Shqipërie demokratike, se prirjet tiranike të Hoxhës do të mbeteshin të gjalla dhe të qëndrueshme brenda një “diktatori të vogël”, ky një kryetar i një organizate, që supozohet të reflektojë jo vetëm praktikat më të mira të biznesit, por edhe parimet më të mira demokratike? Ky “diktator i vogël” nuk është askush tjetër veçse Michael Granoff, kryetar i përhershëm i vetë-riemëruar i Fondit Shqiptaro-Amerikan të Ndërmarrjeve (AAEF) dhe Fondacionit Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF). Ashtu si Hoxha u kujdes që kundërshtarët e tij të largoheshin, Granoff u organizua fshehurazi me disa anëtarë të bordit me vulave gome (ruber stamp) për të siguruar largimin tim. Si formalitet, një nga kuislingët e tij u dërgua për të kërkuar dorëheqjen time. Është e qartë se unë – për se kisha bërë shumë pyetje, për të kërkuar transparencë, për kundërshtimin e çdo largimi nga misioni ynë, për sugjerimin e ndryshimeve strategjike që do të përdornin më mirë burimet tona në të mirë të të gjithë popullit shqiptar – isha kthyer në një kërcënim. Rrjedhimisht, unë u largova.
Nuk ka asnjë argument që arritjet e Fondit dhe Fondacionit kanë pasur efekte pozitive në Tiranë dhe në qytetet e tjera më “të rëndësishme” të Shqipërisë; Është gjithashtu e vërtetë se përpjekjet e Fondit dhe Fondacionit patën pak ose aspak efekt mbi segmentet e margjinalizuara dhe të harruara të shoqërisë shqiptare, të cilat jetojnë në kushte edhe më të këqija se ato të regjimit komunist. Më duket se përpjekja për të ushtruar përgjegjësitë e mia në drejtim të përmbushjes së objektivave të misionit tonë për të ndihmuar jo vetëm shqiptarët e përzgjedhur, por të gjithë popullin shqiptarë, ishte në kompetencën time si një anëtar bordi i emëruar zyrtarisht nga Presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Gjithashtu më duket se Granoff e kishte të papërshtatshme që një tjetër anëtar origjinal i bordit mbeti përveç tij, dhe se ky anëtar zgjodhi të kujtonte objektivat fillestare të misionit. Duke më hequr mua nga bordi ai hoqi syrin vigjilent që e pengoi atë të bënte çfarë të donte me Fondacionin për të përmbushur egon e tij. Granoff-i jo vetëm që më hoqi nga bordi, por – në një akt që të kujton Hoxhën duke pastruar nga fotografitë armiqtë e tij të imagjinuar – ai drejtojë stafin në Tiranë që të hiqte emrin tim dhe çdo foto timen nga të gjitha faqet e internetit të Fondacionit, sikur të mos kisha ekzistuar kurrë. Ndërsa ai mund të ketë fuqinë për të hequr disa imazhe në internet, ai nuk mund të fshijë efektivisht 25 vite kontribut dhe gjurmët e mia në Shqipëri? A mund të zhdukë ai më shumë se 50 vite përpjekje të mia personale ndaj çështjeve shqiptare dhe mbështetjen time për komunitetin shqiptaro-amerikan? Jo, ai nuk ka mundësi ta bëjë atë.
Më kujtohet ajo që ka thënë Mahatma Gandi: “Në kohët që do të vijnë, njerëzit nuk do të na gjykojnë sipas besimit që ne pretendojmë ose etiketës që veshim, ose sipas parullave që bërtasim, por nga puna, industria, sakrifica, ndershmëria dhe pastërtia e karakterit tonë “. Gandi ka thënë gjithashtu: “Bëhu ndryshimi që dëshiron për të parë në Botë.”
Më kujtohet edhe Niçolò Machiavelli, nga i cili duket se Granoff ka marrë mësime se si të jesh lider. Një diplomat, shkrimtar dhe filozof politik italian më i njohur për disertacionin e tij politik, “Princi Makiaveli” besonte se shqetësimi kryesor i një sundimtari duhet të qëndronte në akumulimin e fuqisë (poëer); pavarësisht se si arrihet kjo, “qëllimet justifikojnë mjetet”. Sundimtarët nuk duhet të aspirojnë për akte virtyti, por kur është e nevojshme duhet të përdorin pandershmërinë, dhunën dhe mizorinë. Është më mirë të të kenë frikë se sa të të duan, shkruante Makiaveli; përndryshe, subjektet e një sundimtari mund të bëhen shumë të vështira për t’u kontrolluar. Natyrisht, Makiaveli paralajmëroi gjithashtu që të mos bëhemi të urryer, pasi të qenit i urryer mund të rezultojë e kundërta. Duket se Granoff ka harruar t’i kushtojë vëmendje këshillës së fundit.
“Thomas Jefferson raportohet të ketë thënë: “Kur qeveria ka frikë nga njerëzit, atëherë ka liri. Kur njerëzit kanë frikë nga qeveria e tyre, ka tirani.”
Ashtu si Hoxha adhuronte dhe kërkonte të imitonte Stalinin, Granoff duket tepër i dashuruar pas njerëzve me pushtet dhe rëndësi. Ai mburrej për miqësinë e tij të ngushtë me Presidentin Clinton, (me të cilin me sa duket ndante një kuzhinier, gjë që ndonjëherë krijonte problem kur Granoff ftonte personalitete shqiptare në shtëpinë e tij për një darkë me të gjitha shpenzimet e paguara nga AAEF). Për më tepër, çdo bisedë për qytetin e Butrintit do të çonte në mburrjen e Granofit për marrëdhënien e tij me Lord Rothschild dhe familjen (diskutimet midis Granoff dhe Lord Rothschild për Butrintin sipas tij u zhvilluan në Korfuz, ku Lord Rothschild mban një shtëpi verore). Granoff mburrej për marrëdhëniet e tij me njerëz me rëndësi në mbarë globin, nga George Soros deri te Bill Gates. Me shaka, e pyeta një herë se si në botë mbante marrëdhënie me gjithë këta njerëz, kur unë me vështirësi mundohem të qëndroj në kontakt me pak miq të mi të ngushtë.
Pavarësisht nga përvoja ime keqardhëse dhe e pakëndshme e kohëve të fundit me kryetarin dhe anëtarët e bordit të tanishëm, i uroj Fondacionit sukses të vazhdueshëm, pasi besoj fuqimisht si në misionin e tij ashtu edhe në punën e shkëlqyer të arritur nga bordi i mëparshëm dhe stafi i tij. Unë do të vazhdoj të mbështes misionin e Fondacionit dhe të përdor ndikimin tim për rezultatin më të mirë në çdo përpjekje për të ndihmuar popullin shqiptar. Mendimi im për kryetarin aktual, Michael Granoff, efektiviteti i të cilit ka rënë dhe i ka kaluar koha, është bërë i qartë: Sa më shpejt të largohet, aq më mirë për popullin Shqiptarë dhe për objektivat e USAID-it. Për sa u përket dy bashkëdrejtuesve të AADF-së, Martin Mata dhe Aleksander Sarapuli, të cilët i janë nënshtruar kryetarit dhe që nuk veprojnë me transparencë dhe sinqeritet, edhe ata e kanë humbur besimin tim, besoj edhe besimin e popullit shqiptar.
Shpresoj shumë që zbulimi im për ish-kolegët e mi të mos shërbejë për të njollosur reputacionin e përgjithshëm të AADF/AAEF dhe anëtarëve të bordit fillestarë, të cilët një shumicë e madhe e popullit shqiptar me të drejtë i vlerësojnë lart; megjithatë; Unë mbetem i përkushtuar për të mbrojtur të vërtetën dhe për të zbardhur të dhënat, duke paraqitur faktet dhe duke i lejuar lexuesit të japin gjykimin e tyre.
Si përfundim, dëshiroj të ritheksoj një sugjerim që unë u bëra në artikullin tim të mëparshëm qytetarëve të Shqipërisë dhe diasporës Shqiptaro-Amerikane në lidhje me menaxhimin më të mirë të burimeve të AADF. Shpjegova sesi AADF, e themeluar në vitin 2009 si një organizatë e trashëguar e AAEF, u bë e mundur nga një grant fillestar kapital prej 30 milionë dollarësh të ofruar nga Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID). Në vitin 2011, AADF ktheu 15 milionë dollarë nga 30 milionë dollarët e dhëna Shqipërisë. Duke qenë se kapitali i Fondacionit përbëhet kryesisht nga fitimet e fituara në Shqipëri, paratë janë me burime shqiptare. Theksi im i kësaj çështjeje nuk ka për qëllim të minimizojë rëndësinë e ndihmës së Shteteve të Bashkuara si në dhënien e grantit për Shqipërinë ashtu edhe në sigurimin që fondet të investohen sipas qëllimeve të synuara; përkundrazi, unë besoj se mbikëqyrja e USAID-it duhet të vazhdojë si pjesë e një përpjekjeje kolektive me Shqipërinë dhe diasporën – sepse janë edhe paratë e tyre – në vend që të lejojë Fondacionin të funksionojë si një ent gjysmë privat. Për vite me radhë kam rekomanduar një zgjidhje të mundshme për arritjen e një mbikëqyrjeje të tillë shtesë: krijimin e një bordi këshillues, i cili do të rriste transparencën e operacioneve dhe do të merrte kontributin e drejtpërdrejtë nga qytetarët. Në mënyrë ideale, anëtarët e bordit do të ishin qytetarë dhe ekspertë të shquar në ato fusha me të cilat është i angazhuar Fondacioni; ato do të shërbenin gjithashtu si një grup për anëtarët e ardhshëm të bordit të AADF Shqiptar. Ky bord këshillues do të ishte i vetëqeverisur dhe do të funksiononte në mënyrë të pavarur, duke u takuar aq shpesh sa anëtarët e gjykojnë të nevojshme. Bordi do të shqyrtojë aktivitetet e mundshme të AADF, do të analizojë nevojat ekonomike të Shqipërisë dhe do t’i bëjë rekomandime bordit të rregullt.
Ky bord këshillues do të takohej gjithashtu çdo vit me bordin e rregullt në Tiranë për të ndarë rekomandimet e tij, por nuk do të kishte të drejtë vote. Unë jam i sigurt se nëse një bord i tillë këshillues do të ekzistonte, shumë nga kritikat e drejtuara aktualisht ndaj Fondacionit nga anëtarë të shquar të komunitetit të ruajtjes së trashëgimisë kulturore do të ishin adresuar dhe zgjidhur pa krijuar një reagim të tillë negativ nga publiku.
Mendimi im i fundit, një citim nga Simon Sinek, Autori i “Start With Why” dhe “The Infinite Game” – “Udhëheqësit e mëdhenj nuk janë më të fortët, ata janë ata që janë të sinqertë për dobësitë e tyre. Udhëheqësit e mëdhenj nuk janë më të zgjuarit; janë ata që pranojnë se sa nuk dinë. Udhëheqësit e mëdhenj nuk mund të bëjnë gjithçka; janë ata që shikojnë nga të tjerët për t’i ndihmuar. Udhëheqësit e mëdhenj nuk e shohin veten si të mëdhenj; ata e shohin veten si njerëz.”
