Jared Kushner, dhëndri i Donald Trump, ka zbuluar Shqipërinë. Ai kërkon të ndërtojë dy resorte luksoze në bregdetin shqiptar. Teksa qeveria mirëpret investimet e huaja, ambientalistët kanë frikë për cenimin e deltës së lumit Vjosa. Tani do të ndërtohen hotele dhe marina luksoze nga investitori amerikan aty ku zogjtë shtegtarë kanë një vend unik pushimi.
Nga Anja Trolenberg, MDR
Një shteg i ngushtë të çon në një kodër të gjelbër. Këtu toka ngrihet për herë të fundit para se të bjerë pjerrët në det. Për ornitologun Joni Vorpsi, kjo është pika e favorshme ideale e deltës së Vjosës. Jo shumë larg nga këtu është porti i Vlorës, Vjosa, lumi i fundit i egër i fundit në Evropë, derdhet në Adriatik. “Delta është pjesa më e vlefshme e sistemit lumor. Këtu depoziton sedimentet që ka mbledhur gjatë udhëtimit të saj“, shpjegon Vorpsi. Kjo krijon peizazhe unike: laguna, plazhe, duna dhe pyje.
Kur Joni Vorpsi vendos dylbitë, sheh flamingot që shëtisin në cekëtina dhe pelikanë që gjuajnë peshk. Këtu janë numëruar më shumë se 220 lloje zogjsh. Vendi është një vend pushimi natyror për shpendët shtegtarë dhe sipas një studimi të fundit, delta e Vjosës konsiderohet si një nga zonat e fundit të pazhvilluara të këtij lloji në Evropë.
Tashmë kjo parajsë duket e kërcënuar sepse Jared Kushner ka plane të mëdha. 43-vjeçari është dhëndër i ish-presidentit amerikan Donald Trump dhe ka qenë gjithashtu këshilltar i tij në Shtëpinë e Bardhë deri në vitin 2021. Më pas ai kaloi në sektorin privat dhe themeloi kompaninë e investimeve Affinity Partners. Kompania menaxhon aktualisht asete me vlerë 3 miliardë dollarë amerikanë, kryesisht nga fondi i pasurisë sovrane të Arabisë Saudite.
Jared Kushner tashmë dëshiron të investojë një pjesë të saj në Shqipëri. Planet futuristike 3D tregojnë vila luksoze, marina dhe pishina, por edhe bimësi të harlisur dhe kopshte të zbukuruara.
Joni Vorpsit nuk i bën përshtypje kjo gjë. “Një vend i jashtëzakonshëm po shndërrohet në një vend të parëndësishëm. Pavarësisht se çfarë do të ndërtojnë, vetëm ndotja nga drita do të prishte ekosistemin e ndjeshëm”. Sipas mendimit të tij, ornitologu është i vetëm në këtë betejë. Si banorët vendas ashtu edhe qeveria mirëpresin investimet e huaja për të zhvilluar turizmin e cilësisë së lartë. Pse të ndalet zhvillimi për shkak të disa zogjve?
Jared Kushner gjithashtu dëshiron të ndërtojë hotele luksoze në një ishull përballë deltës, të quajtur Sazan. Deri në fund të regjimit komunist Sazani ishte një bazë strategjike ushtarake. Por që nga anëtarësimi në NATO në vitin 2009, Shqipëria është e rrethuar vetëm nga aleatë. Prandaj, ishulli ka humbur rëndësinë e tij të mëparshme.
“Deri më tani është thjesht një ide që mund të mos zbatohet kurrë”, – thotë pikërisht njeriu që luajti një rol kyç në krijimin e tij. Auron Tare (56 vjeç), menaxher kulturor dhe ish-deputet, shoqëroi Jared Kushner në jahtin e tij në vitin 2021 në një turne eksplorimi përgjatë bregdetit shqiptar. Ata kanë njohje të përbashkëta. Tani ai është ulur në kopshtin e një hoteli në qendër të kryeqytetit Tiranë dhe po pi kafe.
Turizmi në Luginën e Vjosës është ende i kufizuar, por kjo mund të ndryshojë së shpejti. Jared Kushner nuk është i vetmi që Auron Tare ka çuar në Sazan. Sepse ai është gjithashtu njeriu që hapi ishullin për turistët. Askush nuk e njeh vendin më mirë se ai. Ai tregon historinë e kampingut në plazh për javë të tëra, zhytjes tek anijet e lashta të fundosura, eksplorimin e bunkerëve dhe tuneleve të epokës së Luftës së Ftohtë dhe leximin e shënimeve të ish-postave të rojeve. “Fuqia e ishullit qëndron në historinë e tij” – thotë Tare.
Tani Auron Tare dëshiron një gjë mbi të gjitha: të ruajë trashëgiminë kulturore të ishullit. Dhe Jared Kushner është personi i duhur për këtë: “Ajo që kemi parë këtu deri tani është shkatërrimi i bregdetit për të maksimizuar fitimet. Zhvilluesit shqiptarë nuk janë modele të mira kur bëhet fjalë për ruajtjen e trashëgimisë kulturore dhe natyrës”. Vendi arkeologjik më i rëndësishëm i Shqipërisë, Butrinti, aktualisht rrezikon të hiqet nga Lista e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s për shkak të punimeve të pakontrolluara ndërtimore pranë rrënojave. “Një sipërmarrës i rangut të lartë si Kushner do të vijë të bëjë diçka të mirë për imazhin e tij”, – është i bindur Tare.
Që nga fundi i komunizmit, Shqipëria është zhvilluar me shpejtësi. Bregdeti ishte një zonë ushtarake e kufizuar deri në vitin 1991. Pothuajse të gjitha pronat bregdetare tani janë zhvilluar. Këtë vit, Shqipëria pret më shumë se 10 milionë turistë, 5 herë më shumë se popullsia e vendit. Ekziston një atmosferë e nxitimit “në kërkim të arit”. Në ndryshim nga planet për ishullin e Sazanit, Auron Tare nuk di asgjë për një resort luksoz të planifikuar në deltë. “Është një zonë e mbrojtur. Nuk duhet të ketë ndërtime atje” – thotë atje.
Qeveria e sheh ndryshe. Parlamenti miratoi së fundmi një ligj që lejon ndërtimin e hoteleve me 5 yje në zonat e mbrojtura. “Ky është fillimi i fundit, sinjali fillestar për shkatërrimin e të gjitha zonave të mbrojtura”, – thotë Joni Vorpsi.
Në SHBA, çështja po bën bujë për arsye të tjera. Ndërmjetësi i Jared Kushner është Richard Grenell, ish-i dërguari i SHBA në Ballkan. Detyra e tij ishte ndërmjetësimi në konfliktin ndërmjet Serbisë dhe Kosovës. Ai vendosi kontakte të ngushta me kryeministrin e Shqipërisë Edi Rama.
Vetë Jared Kushner luajti një rol kyç si këshilltar në formësimin e politikës amerikane në Lindjen e Mesme. Marrëdhënia e tij e ngushtë me princin e kurorës saudit, i cili tani ka investuar 2 miliardë dollarë në kompaninë e Kushnerit, daton në atë kohë. Për shumë në SHBA, sipërmarrja është një shembull se si familja Trump ka përdorur ndikimin e saj politik që nga koha e presidencës së Trump për të bërë biznes. Dhe po vazhdon kështu, edhe pse ish-presidenti synon të rikthehet në politikë.
Mbrojtje e mjedisit apo rritje ekonomike? Shumë të kundërta që përplasen në deltën e Vjosës. Një aeroport është në ndërtim e sipër që nga viti 2021, i cili do të sjellë akoma më shumë turistë. Planet për urbanizimin e të gjithë deltës janë tashmë në zbatim. Integriteti i grykëderdhjes unike është në rrezik, pavarësisht nëse investojnë amerikanët apo dikush tjetër. ©Marrë nga TV gjerman MDR, përshtati në shqip LAPSI.al
