The Economist
Trashëgimia e Amerikës si fuqia dominuese e botës në industrinë e gjysmëpërçuesve është gdhendur në emrin e qendrës së saj më të famshme të teknologjisë, Silicon Valley. Megjithatë, gjatë dekadave, arti i krijimit të mikroçipave nga vafera silikoni është kthyer në një përpjekje globale.
Firmat amerikane janë ende liderë në dizajnimin e pajisjeve. Por Holanda prodhon makineritë më kritike, ndërsa Tajvani, Koreja e Jugut dhe, gjithnjë e më shumë, Kina prodhojnë sasi të mëdha për një periudhë shumë të shkurtër.
Në ditët në vijim, presidenti Joe Biden do të nënshkruajë një projekt-ligj që synon të forcojë pozicionin e Amerikës në industrinë e gjysmëpërçuesve dhe të rrisë prodhimin e mikroçipëve në vend. Pavarësisht nëse do të arrihet apo jo, ai është shembulli më i qartë i politikës industriale në Amerikë (si në pjesën më të madhe të pjesës tjetër të botës).
The chips and Science Act, siç njihet zyrtarisht, u propozua për herë të parë në vitin 2020 kur Donald Trump ishte ende në Shtëpinë e Bardhë. Me kalimin e kohës, projektligji u paraqit si një përgjigje e Amerikës ndaj sfidës së një shteti agresiv kinez që synon të dominojë industritë e së ardhmes.
Janë 52 miliardë dollarë që do të përdoren për subvencione dhe stimuj për të zhvilluar kapacitetin e prodhimit të gjysmëpërçuesve në Amerikë. Pjesa më e madhe e 200 miliardë dollarëve të mbetur do të përdoret për kërkimet shkencore, me fokus në fushat më të avancuara si inteligjenca artificiale dhe energjia e shkrirjes bërthamore.
Termi “honshot” përdoret në përshkrimin e iniciativave ambicioze të teknologjisë së lartë. Në këtë rast është plotësisht e përshtatshme, të paktën në aspektin financiar. Financimi për kërkimin dhe zhvillimin të përfshira në akt tejkalon paksa investimet e Projektit Apollo, programi i fluturimeve hapësinore të viteve 1960 në të cilin zbarkuan njerëzit e parë në Hënë, sipas Sarah Bauerle Danzman nga Universiteti i Indianës, Bloomington.
Megjithatë, kritikët dyshojnë se ligji për çipat do të ketë po aq ndikim. Pjesa më e madhee parave, rreth 39 miliardë dollarë, do të shërbejë si ndihmë financiare për ndërtimin dhe përmirësimin e objekteve të fabrikimit të gjysmëpërçuesve në Amerikë.
Megjithatë, ka një arsye që një prodhim i tillë është zhvendosur në vende të tjera me kalimin e viteve: kostot më të larta të punës në Amerikë nënkuptojnë se avantazhi i tij qëndron në pjesët më të sofistikuara të zinxhirit të furnizimit, si softueri i projektimit dhe kërkimi themelor.
Morris Chang, themeluesi i tsmc, një kompani tajvaneze që prodhon shumicën e çipave të avancuar në botë, ka parashikuar se qëllim amerikan do të jetë “një i kotë dhe i shtrenjtë “. Brenda industrisë në Amerikë ka ankesa se pjesa më e madhe e parave do të shkojë tek prodhuesit më të vjetër, veçanërisht Intel, në vend të kompanive të tilla si Qualcomm dhe Nvidia që projektojnë çipat e tyre, por përdorin partnerë për t’i prodhuar ato.
Ata që mbështesin këtë projektligj janë edhe më optimistë por sigurisht janë edhe realistë. Ata argumentojnë se grupi i madh i fondeve të reja për kërkimin shkencor, nëse menaxhohet mirë, mund të sjellë risi të panumërta.
Megjithatë, ata gjithashtu pranojnë se Amerika nuk do të dpminojë në prodhimin e gjysmëpërçuesve. Gjysmëpërçuesit janë pjesë përbërëse e elektronikës – nga frigoriferët te telefonat inteligjentë dhe makinat tek sistemet moderne të armëve – që do të thotë se rrjetet e shpërndara globale të prodhimit shihen si një rrezik.
Por Amerika nuk është e vetmja që mendon në këtë mënyrë. Në shkurt, Komisioni Europian, krahu ekzekutiv i BE-së, propozoi një ligj të ri që synon të gjenerojë investime publike dhe private me vlerë rreth 50 miliardë dollarë në kërkimin dhe prodhimin e gjysmëpërçuesve, raporton abcnews.al.
Ndërkohë, Kina vlerësohet të ketë shpenzuar tashmë 150 miliardë dollarë në industrinë e saj. Dimensionet e sigurisë kombëtare të mikroçipave e bënë aktin e çipave një shembull të rrallë të marrëveshjes së gjerë politike në Amerikë. Projektligji u miratua me 64-33 vota në Senat.
Në Dhomën e Përfaqësuesve, 24 republikanë votuan për legjislacionin, pavarësisht se në minutën e fundit hasën një problem nga lidershipi i tyre, i cili po mendonte për një projekt-ligj të papritur mbi taksat dhe shpenzimet.
Në fund, ishte po aq sa këndvështrimi i aleatëve të Amerikës që investonin në gjysmëpërçues, po aq sa ishte frika e Kinës që ndikoi në mendimet e kongresmënëve.
“Franca, Gjermania, Singapori, Japonia: të gjitha këto vende të tjera po ofrojnë stimuj për kompanitë e çipave,” tha Gina Raimondo, sekretarja e tregtisë së Amerikës.
“Ne nuk mund të përballojmë të jemi në këtë pozitë të cenueshme. Ne duhet të jemi në gjendje të mbrojmë veten.”
