Truri i fëmijës zhvillohet gradualisht në të ashtuquajturën periudhë kritike
E para shfaqet rreth vitit të dytë të jetës, ndërsa e dyta fillon gjatë adoleshencës.
Në fillim të këtyre periudhave, numri i lidhjeve (sinapsa) midis qelizave të trurit (neuroneve) dyfishohen. Dyvjeçarët kanë dyfish më shumë sinapse se të rriturit.
Meqenëse mësimi zhvillohet në këto sinapse midis qelizave të tryrit, dyfish më shumë sinapsa i mundësojnë trurit që të mësojë më shpejt se në cilëndo qoftë moment tjetër të jetës. Prandaj përvojat në këtë periudhë ndikojnë në afat të gjatë në zhvillimin e fëmijës.
Kjo periudhë e parë kritike e zhvillimit të trurit fillon rreth moshës dyvjeçare dhe përfundon rreth moshës shtatëvjeçare. Ky është rasti i parë që të ndërtohet baza për arsimim holistik të fëmijëve.
Ekzistojnë katër mënyra që kjo periudhë kritike të shfrytëzohet maksimalisht:
▪ nxitni dashurinë për të mësuar
▪ përqendrohuni në gjerësi, jo në thellësi
▪ kushtojini vëmendje inteligjencës emocionale,
▪ mos e shikoni edukimin e fëmijëve të vegjël si një pararendës të të mësuarit “të vërtetë”.
Nxitni dashurinë për të mësuar
Fëmijët e vegjël duhet të kënaqen me procesin e të mësuarit dhe të mos përqendrohen në vetë teorinë. Edukatorët dhe prindërit duhet të theksojnë gëzimin për të provuar aktivitete të reja dhe për të mësuar diçka të re. Ne duhet t’i ndihmojmë fëmijët të kuptojnë se gabimet janë të mirëseardhura dhe një pjesë normale e të mësuarit. Kjo periudhë është gjithashtu koha për të krijuar një mentalitet rritjeje – besimi se talentet dhe aftësitë zhvillohen përmes përpjekjeve.
Edukatorët duhet të shmangin etiketimin e fëmijëve dhe bërjen e deklaratave universale për aftësitë e tyre. Madje edhe komplimente si “Ti je kaq i zgjuar!” Është kundërproduktive. Në vend të kësaj, theksoni këmbënguljen dhe krijoni një hapësirë të sigurt mësimi. Fëmijët do të mësojnë ta duan mësimin nëse tregojmë entuziazëm gjatë procesit në vend që të fokusohemi te rezultatet.
Përqendrohuni në gjerësi, jo në thellësi
Nëse dëshironi të hiqni theksin nga rezultatet gjatë kësaj faze zhvillimi, theksoni gjerësinë e zhvillimit të aftësive dhe jo thellësinë. Ekspozimi i fëmijëve ndaj aktiviteteve të ndryshme është baza për zhvillimin e aftësive në fusha të ndryshme.
Theksimi i përsosmërisë në një aktivitet mund të jetë i përshtatshëm në një moment të jetës. Formimi i mirë është veçanërisht i rëndësishëm për fëmijët e moshës dy deri në shtatë vjeç. Truri i tyre në zhvillim është gati për të akomoduar një gamë të gjerë aftësish, do të ketë mjaft kohë për specializim më vonë.
Mos e neglizhoni inteligjencën emocionale
Po, ne duam që fëmijët të lexojnë mirë dhe të mësojnë bazat e matematikës, por inteligjenca emocionale nuk duhet neglizhuar. Përfitimet e të mësuarit gjatë kësaj periudhe të parë kritike të zhvillimit të trurit duhet të shtrihen në aftësitë ndërpersonale si mirësia, ndjeshmëria dhe puna në grup.
Empatia fillon me njohjen e ndjenjave të veta, prandaj rekomandohet që fëmijët fillimisht të mësojnë të njohin ndjenjat e tyre dhe vetëm më pas të mendojnë se si ndihet dikush tjetër.
Mos mendoni se edukimi i fëmijëve të vegjël është vetëm një pararendës i të mësuarit “të vërtetë”
Truri i një fëmije mund të marrë informacion në një mënyrë unike gjatë kësaj periudhe kritike. Nëse e përkufizojmë inteligjencën si aftësinë për të mësuar, fëmijët nga mosha dy deri në shtatë vjeç janë ndoshta njerëzit më inteligjentë në Tokë.
Hulumtimet tregojnë se disa aftësi nuk mund të mësohen pothuajse aq mirë pas kësaj periudhe të parë kritike të zhvillimit të trurit. Për shembull, hulumtimet tregojnë se fëmijët e kësaj moshe janë më të aftë të mësojnë modelet gjuhësore, duke i lejuar ata të zotërojnë një gjuhë të dytë pothuajse njësoj si gjuhën e tyre amtare. Megjithatë, kur fëmijët mbushin moshën 8 vjeç, aftësia e tyre për të mësuar gjuhë ulet, kjo është arsyeja pse ata nuk mund të flasin një gjuhë të dytë si gjuha e tyre amtare. Efekti i njëjtë i moshës gjendet në mësimin e aftësive muzikore.
Është joshëse të mendosh për edukimin e fëmijërisë së hershme si një pararendës i edukimit “të vërtetë”, por këto mund të jenë vitet më të rëndësishme.
