Përpjekjet për deeuroizimin e ekonomisë nuk kanë shumë mbështetje te publiku shqiptar.
Sipas një sondazhi të zhvilluar nga “Monitor” në faqen e saj të internetit dhe në rrjetet sociale, vetëm 28.6% e votuesve u shprehën në favor të masave që do të impononin përdorimin e Lekut në traksaksionet e brendshme ekonomike, duke ndaluar përdorimin e Euros.
Madje, pjesa më e madhe e votuesve do të ishte në favor të adoptimit të Euros si monedhë kombëtare e vendit. 37.85% e votuesve u shprehën në favor të kësaj alternative.
Ndërkohë, 33.5% e votuesve në sondazh është shprehur në favor të ruajtjes së gjendjes aktuale, duke vazhduar përdorimin e lirë të Lekut dhe të Euros në ekonominë shqiptare.
Bazuar në rezultatet e sondazhit, mund të thuhet se shumica e votuesve, 71.35% e tyre, nuk mbështesin masat që do të ndalonin përdorimin e Euros.
Vlerësohet se ekonomia shqiptare ka një shkallë mjaft të lartë euroizimi, megjithëse të vështirë për tu përcatkuar me saktësi, për shkak të pamundësisë për të matur sasinë e Euros që qarkullon jashtë sektorit bankar. Në fund të 9-mujorit 2023, pesha e depozitave bankare në valutë kundrejt parasë së gjerë (agregatit monetar M3) ishte 44%. Mbi këtë bazë, mund të thuhet se të paktën 44% e parasë në ekonominë shqiptare është në valutë të huaj dhe kryesisht në euro.
Megjithatë, duhet konsideruar se pesha e depozitave në valutë ndaj agregatit M3 në vitet e fundit është ndikuar negativisht nga efekti i kursit të këmbimit. Vetëm vitin e kaluar, kursi i këmbimit Euro-Lek u zhvlerësua me më shumë se 9%.
Besimi më i lartë i publikut në monedhën europiane ka bërë që Euro të përdoret si monedhë paralele në ekonominë shqiptare. Çmimet e pasurive të paluajtshme dhe e shumicës së aseteve afatgjata, në shumicën dërrmuese, janë të kuotuara në euro.
Megjithatë, euroizimi i lartë i ekonomisë shqiptare shtron disa probleme, sepse ekspozon një pjesë të madhe të shqiptarëve ndaj luhatjeve të kursit të këmbimit, ul e efektshmërinë e politikës monetare dhe mund të vështirësojë shënjestrimin e stabilitetit të çmimeve.
Në vitin 2017, Banka e Shqipërisë nënshkroi një memorandum me Ministrinë e Financave dhe Autoritetin e Mbikëqyrres Financiare, me qëllim zgjerimin e përdorimit të monedhës kombëtare në sistemin financiar dhe në ekonominë shqiptare.
Kjo ishte përpjekja e parë konkrete për të marrë disa masa që tentojnë të ulin euroizimin e ekonomisë. Por, deri tani vetëm Banka e Shqipërisë ka ndërmarrë masa rregullatore konkrete, që tentojnë të rrisin përdorimin e monedhës vendase në sektorin bankar. Këto masa tentojnë të rrisin kostot e ndërmjetësimit financiar në valutë dhe paralelisht ti ulin ato për Lekun.
Nga analizat e deritanishme, rezultatet e strategjisë së deeuroizimit kanë qenë të vogla, ndërkohë që Banka e Shqipërisë vëren se ndryshimet strukturore në ekonomi gjatë viteve të fundit, ku veçohet rritja e fortë e turizmit dhe zhvillimet inflacioniste, janë shoqëruar me ndryshime të politikave ekonomike dhe monetare, si dhe të sjelljes së agjentëve të ekonomisë reale.
Për këto arsye, është rritur vështirësia për dallimin e efekteve që lidhen ngushtë me masat e deeuroizimit./E.Shehu
