Pse kënga e SHKODRA ELEKTRONIKE, Kolë Laca dhe Beatriçe Gjergji në Eurovision 2025, është himn për njerëzimin?
Nga Bruna Gosa
Kjo këngë është një poezi moderne muzikore me një fuqi emocionale dhe fuqi simbolike të thellë.
Ajo prek tema universale si paqja, dashuria për atdheun, humanizmi dhe shpresa në errësirë, përmes një gjuhe poetike, metaforash të fuqishme dhe një strukture që ndërthur intimen me kolektiven.
1.Temat Qendrore janë:
1.1 Paqja dhe Utopia
Sepse kënga hapet me një vizion ideal: “Në këtë minutë,
në këtë çast
No paranoja
Pas shiut, e ylbertë të duket bota…”
Këto vargje sugjerojnë një moment ideal pa frikë, ku gjithçka duket më e bukur, më e pastër. Është një moment shpëtimi, një utopi personale ku mungojnë elementët negativë si dhuna (“pa ushtarë”), dhimbja (“pa jetima”), ndotja (“asnjë shishe në oqean”) – një vizion për një botë më të drejtë.
1.2 Liria dhe e Vërteta
Sepse “Lirinë e fjalës
Ta mëson shkolla”
Kjo është një thirrje për vetëdije. Liria e fjalës është përmendur jo si një privilegj, por si një të drejtë që mësohet.
Sugjeron se liria është diçka që duhet kuptuar, kultivuar dhe mbrojtur.
1.3 Humanizmi dhe Njerëzit pa Emër
Sepse “Njerëzit e mirë
Njerëzit pa emër
Kërcejnë valle në shpirt”
Këtu nderohen ata që nuk janë në qendër të vëmendjes, njerëzit e zakonshëm që bëjnë mirë pa kërkuar lavdi.
Ka një ton poetik e solidar me të pambrojturit dhe të harruarit.
- Simbolet dhe Metaforat
2.1 Zjarmi dhe Drita “Zjerm!
Bjer mbi vallet tona tribale…”
Zjarri është simbol i transformimit, rebelimit, ndriçimit. Është një zjarr që i zgjon njerëzit, një thirrje për të mos u dorëzuar në errësirë. Drita gjithashtu është një figurë që përsëritet si simbol i shpresës:
“Të dërgoj dritën”,
“Shndrit”
Kjo metaforë është thelbësore: në terr, kërkohet dritë, qoftë ajo dashuri, shpresë, apo ndriçim shpirtëror.
2.2 “Naftës i vjen era jargavan”
Një varg shumë i fuqishëm që përplas industrializimin (naftën) me natyrën (lulen jargavan). Është një metaforë e kontradiktës mes bukurisë natyrore dhe ndotjes njerëzore, që ironizon realitetin.
3.Simbolizmi Ekspresionist
“Zjerm! Bjer mbi vallet tona tribale…” është një metaforë ekspresioniste, që përçon ndjenja të brendshme përmes figurave të fuqishme dhe të tejngarkuara.
Ekspresionizmi nuk synon të pasqyrojë realitetin, por të shpërfaqë gjendje emocionale dhe shpirtërore.
Kjo këngë përdor zjarrin, errësirën, dritën si mjete për të shprehur ankthin kolektiv dhe shpresën e brendshme.
- Mistika dhe universaliteti i lutjes
Elementi Spiritual: “Aman miserere” është thirrje mistike sepse: -Nuk i drejtohet drejtpërdrejt një figure fetare specifike, mund të jetë Zot, universi, ndërgjegjja e përbashkët kolektive.
Është një thirrje që mund të vijë nga kushdo që kërkon dritë në errësirë, pra është universale dhe ndërfetare.
-Kombinon një fjalë lindore (aman) me një perëndimore (miserere), duke lidhur Lindjen dhe Perëndimin për falje, për shndritje në një unitet shpirtëror.
5.Dualitet dhe Simbolizëm Universal
5.1 Beatriçe është zëri femëror, shprehje e shpirtit lutës
Në thirrjen “Aman miserere”, zëri femëror është i thellë, thuajse i përvuajtur, që i shton këngës tonin e një lutjeje të dhimbshme të brendshme.
5.2 Kolë është zëri mashkullor, shprehje e shpirtit luftarak që përfaqëson shpesh forcën, protestën, thirrjen e jashtme.
Bashkë, ato krijojnë një harmoni të natyrshme, si jin dhe jang, si tokë dhe qiell. Kjo e bën mesazhin më gjithëpërfshirës dhe universal.
Në traditat fetare, sidomos në mistikën katolike dhe sufizmin islam, zëri i gruas shpesh përfaqëson shpirtin njerëzor që i drejtohet Zotit për mëshirë.
5.3 “Aman miserere” është zemra fetare e kësaj kënge. Ajo përfaqëson një klithmë njerëzore për mëshirë, një lutje për ndriçim, dhe një akt pendese në një botë të mbushur me errësirë, dhimbje dhe harresë. Duke përdorur simbole dhe gjuhë të traditës shqiptare, kënga bëhet një psalm modern, që flet për një gjeneratë që kërkon shpresë dhe shpëtim.
5.4 Dualiteti dhe Simbolizmi Universal është një zgjedhje shumë e rëndësishme artistike dhe nuk është rastësore për arsye të arsyeshme dhe funksione që ajo përmbush në perspektivë kolektive dhe bashkëjetesë.
Të dy zërat nuk flasin për veten, por për një “ne” të përbashkët: “Njerëzit e mirë, njerëzit pa emër…” “Jarna ne ti toka ime…”Prania e dy gjinive e kthen këtë këngë në një manifest bashkëjetese, ku nuk është një individ që flet, por krejt populli, një shoqëri shqiptare në të gjithë globin dhe një njerëzim i tërë.
5.5 Intertekstualiteti
Përdorimi i frazës “Aman miserere” është intertekstual se ajo lidhet me lutjet liturgjike (si Psalmi 51 “Miserere mei, Deus”) dhe thirrjet shpirtërore lindore.
Kjo lidhje intertekstuale krijon një rezonancë universale që tejkalon gjuhën dhe kulturën, duke i dhënë këngës një shtrirje ndërfetare dhe ndërkohore.
5.6 Dialog dhe Bashkëbisedim
Disa pjesë të këngës funksionojnë si një dialog i heshtur midis dy zërave.
Ata nuk këndojnë gjithmonë në të njëjtën kohë, por alternohen, mbështesin njëri-tjetrin, krijojnë tension dhe zgjidhje.
Kjo i jep këngës ndjesinë e një rrëfimi të përbashkët që vjen nga dy këndvështrime të ndryshme, por me të njëjtin qëllim.
- Dashuria për Atdheun
“Jarna ne ti toka ime
Ku kam lindë s’do të harroj”
Janë vargje me emocion të thellë për vendlindjen, një betim i heshtur për të mos harruar rrënjët dhe për të ndriçuar atë tokë, jo vetëm me dritë fizike, por me dritë njerëzore, shpirtërore. - Struktura Triptike që ndjek logjikën e gjendjes fillestare, kriza dhe transformimi
Kënga ndahet në tre faza të ndërtimit emocional: -Hapja utopike-refleksive (paqe, pastërti, vizioni ideal)
-Përplasja me realitetin e errët (njerëzit pa emër, lutja, kërkimi për dritë)
-Kulmimi në shpresë dhe bashkim shpirtëror (aman miserere, drita, bashkëzëri gjinor)
Struktura triptike është e ngjashme me shumë himne ose poema moderne. - Struktura ritmike
Kënga ka një ndërtim që alternon mes qetësisë reflektuese dhe shpërthimit emocional.
Strofa të buta, introspektive (“Krijo në mua një zemër t’pastër…”)
Refrene të fuqishme dhe ritmike (“Zjerm!”) që krijojnë tension, lartësim emocional dhe kulminacion dramatik.
Ky kontrast i jep dinamikë të brendshme, si një valë që rritet e bie.
Kjo këngë është një poezi moderne, një lutje, një protestë e heshtur dhe një himn për njerëzimin.
Ajo është një reflektim për botën ashtu siç është, e padrejtë, e errët, por njëkohësisht plot shpresë.
Ajo nuk jep përgjigje, por nxit pyetje.
Dhe mbi të gjitha, na kujton se brenda secilit prej nesh mund të ndizet një dritë që ndriçon errësirën.
