Java e Nobelit/ Çfarë janë këto çmime dhe pse janë kaq të rëndësishme

Sezoni i Çmimeve Nobel ka mbërritur. Çdo tetor, komitetet në Suedi dhe Norvegji shpallin fituesit në një sërë çmimesh që lidhen me shkencën, letërsinë dhe ekonominë, si edhe me punën për paqe. Do të ndahen gjashtë çmime.

Fituesit do të marrin medaljet dhe diplomat e tyre të Çmimit Nobel në Stokholm në dhjetor.

Ja një udhëzues i shpejtë për çmimet Nobel.

Çfarë janë Çmimet Nobel?

Gjashtë Çmime Nobel jepen çdo vit, secili duke njohur kontributin revolucionar të një individi ose organizate në një fushë të caktuar. Çmimet jepen për fiziologji ose mjekësi, fizikë, kimi, shkenca ekonomike, letërsi dhe punë për paqe, i fundit prej të cilëve shpesh tërheq më shumë vëmendje për shkak të famës së njerëzve dhe grupeve të nominuara.

Këtë vit ka 338 kandidatë për Çmimin Nobel për Paqe, 244 individë dhe 94 organizata, tha komiteti Nobel. Vitin e kaluar, instituti mori 286 nominime. Numri më i lartë ndonjëherë i pranuar ishte 376 kandidatë, në vitin 2016.

Fitues të mëparshëm të Çmimit Nobel për Paqe përfshijnë Kailash Satyarthi dhe Malala Yousafzai (2014); Presidentin Barack Obama (2009); Nelson Mandela dhe F.W. de Klerk (1993); Dalai Lamën e 14-të, Tenzin Gyatso (1989); dhe Nënë Terezën (1979).

Kur shpallen fituesit?

Një çmim do të shpallet çdo ditë mes 6 dhe 10 tetorit, dhe një tjetër më 13 tetor, midis orës 11:00 dhe 13:00 me orën e Europës Qendrore (5:00–7:00 me orën lindore të SHBA-së).

Shpalljet bëhen kryesisht nga Oslo dhe Stokholmi, dhe transmetohen drejtpërdrejt në kanalet zyrtare digjitale të organizatës Nobel Prize.

• Çmimi për fiziologji ose mjekësi u dha të hënën për Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell dhe Shimon Sakaguchi për zbulimet e tyre rreth tolerancës imune periferike.
• Çmimi për fizikë u dha të martën për John Clarke, Michel Devoret dhe John Martinis për punën e tyre në mekanikën kuantike dhe qarkut elektrik.
• Çmimi për kimi u dha të mërkurën për Susumu Kitagawa, Richard Robson dhe Omar M. Yaghi për zhvillimin e strukture të re molekulare metal-organike.
• Çmimi për letërsi do të shpallet të enjten.
• Çmimi për paqe do të shpallet të premten.
• Çmimi për shkencat ekonomike do të shpallet më 13 tetor.

Çfarë marrin fituesit?

Fituesit e Çmimeve Nobel do të marrin një diplomë, një medalje dhe një dokument që tregon shumën e Çmimit Nobel, e cila këtë vit është 11 milionë korona suedeze, ose rreth 1.17 milionë dollarë amerikanë me kursin aktual të këmbimit.

Kush ishin fituesit e vitit të kaluar?

Ndër fituesit më të njohur të vitit të kaluar ishin shkencëtarët John J. Hopfield dhe Geoffrey E. Hinton, të cilët morën Çmimin Nobel në Fizikë për zbulimet që ndihmuan kompjuterët të mësojnë më shumë në mënyrën se si mëson truri i njeriut, duke vënë bazat për zhvillimin e inteligjencës artificiale të avancuar.

Çmimi Nobel për Paqe iu dha Nihon Hidankyo, një organizate në Japoni që ka punuar për më shumë se 50 vjet për ta çliruar botën nga armët bërthamore.

Krahas punës së saj politike në Kombet e Bashkuara dhe në konferenca të tjera ndërkombëtare për paqen, organizata ka mbledhur dhe shpërndarë mijëra dëshmi nga të mbijetuarit e bombardimeve atomike në Hiroshima dhe Nagasaki në vitin 1945.

The New York Times