Le të sqarojmë fillimisht çfarë nuk ishte lufta që Izraeli dhe SHBA në krye me Donald Trump nisën kundër Iranit. Nuk kishte të bënte me sigurinë kombëtare amerikane, me prosperitetin ekonomik apo me rritjen e respektit ndërkombëtar. Nuk kishte as të bënte me stabilitetin e Lindjes së Mesme apo me mbrojtjen afatgjatë të Izraelit.
Pavarësisht pretendimeve të Trump, Irani nuk ishte në prag të prodhimit të armës bërthamore. Edhe nëse do ta kishte bombën, nuk mund ta përdoreshin pa vetëshkatërruar vendin, pasi SHBA dhe Izraeli zotërojnë arsenale bërthamore shumëfish më të fuqishme. Madje sipas teorive të Kenneth Waltz, një Iran i pajisur me armë bërthamore do ta bënte rajonin më të qëndrueshëm, duke ndaluar sulmet e pashpjegueshme izraelite dhe duke ulur varësinë e Iranit ndaj grupeve proxy.
Megjithatë, ajo që bëri Trump nuk e ndali Iranin nga rruga drejt armës bërthamore – madje ndoshta e afroi. Bunker-bombat amerikane nuk arritën të shkatërronin plotësisht strukturat si Fordow, dhe duket se Teherani e ka shpërndarë apo fshehur uraniumin më të pasuruar. Ky sulm forcoi gjithashtu kampin e linjës së ashpër në Iran, që tani ka edhe më shumë argumente për të zhvilluar bombën.
Pse atëherë ndodhi kjo luftë?
Nga ana e Izraelit, motivet janë të njohura: të shmangë vëmendjen nga krimet e luftës në Gaza dhe Bregun Perëndimor; të ndalë çdo afrimi SHBA-Iran; dhe ndoshta të nxisë rëzimin e regjimit iranian. Të gjitha këto i shërbejnë qëndrimit të Benjamin Netanyahut në pushtet – dhe ndoshta edhe shmangies së burgut.
Por përse Trump pranoi të hynte në këtë aventurë? Sepse kështu i pëlqen atij: për spektakël. Sulmet ushtarake i japin imazh “presidencial”, bëjnë bujë mediatike dhe forcojnë kultin e personalitetit që ai ka ndërtuar. Trump nuk është i interesuar në zgjidhje të vërteta diplomatike apo rezultate të matshme në politikën e jashtme. Ai dëshiron të duket si fitimtar, edhe nëse dështon.
Në thelb, ai po vazhdon të njejtën lojë si me Korenë e Veriut: në fillim i quajti “raketëza të vogla”, pastaj u “dashurua” me Kim Jong Un, dhe në fund negociatat dështuan, ndërsa arsenali bërthamor i Phenianit u zgjerua.
Realiteti i trishtuese: Trump nuk ka më qëllime, vetëm nevojën për vëmendje
Ajo që po ndodh tani është një realitet-show, ku Trump luan rolin e presidentit, si dikur rolin e miliarderit në “The Apprentice”. Por ndryshe nga televizioni, pasojat e vërteta janë katastrofike: rritje e rrezikut bërthamor, paqë e brishtë në Lindjen e Mesme dhe dobësim i rolit amerikan në botë.
Ai sulmon, kërcënon, bën premtime boshe, e gjitha në funksion të spektaklit dhe jo të substancës. Në fund, kjo “luftë” ishte vetëm për egon e tij. Dhe këtë nuk e thotë vetëm analiza – e thotë edhe rezultati: një krizë e madhe dhe asnjë zgjidhje në horizont.
