Arkeologët zbulojnë një skelet me një hajmali që mund të ndryshojë historinë e Krishterimit

Një hajmali argjendi 1800-vjeçare e zbuluar në një varr pranë Frankfurtit mund të ndryshojë kronologjinë e Krishterimit në Perandorinë Romake. E gjetur pranë mjekrës së një burri të varrosur mes viteve 230 dhe 270 pas Krishtit, kjo hajmali e vogël, vetëm 3.5 centimetra, përmban 18 rreshta me tekst në latinisht të gdhendur mbi një fletë të hollë argjendi. Tani ajo konsiderohet prova fizike më e vjetër e Krishterimit e zbuluar ndonjëherë në veri të Alpeve.

Deri në këtë zbulim, të gjitha artefaktet e verifikuara të krishtera në këtë rajon datonin nga shekulli i katërt e tutje. Artefakti, që tashmë quhet Mbishkrimi i Frankfurtit, u zbulua në vitin 2018 në vendin ku ndodhej qyteti antik romak Nida. Ai u gjet në “varrin 134” të një varreze romake, gjë që sugjeron se burri ishte varrosur me të në qafë.

Në vitin 2019, rrezet X treguan se hajmalia kishte shkrim, por fleta ishte shumë e brishtë për t’u shpalosur. Një përparim erdhi në maj të vitit 2024, kur studiuesit në Qendrën Leibniz për Arkeologji përdorën skanime të avancuara me tomografi kompjuterike për të krijuar një model 3D dhe për ta “shpalosur” virtualisht mbishkrimin. Eksperti Markus Scholz më pas rindërtoi me kujdes tekstin me ndihmën e teologëve dhe historianëve.

Përkthimi përfundimtar përmban fraza si:

“Në emër të Jezu Krishtit, Birit të Perëndisë”

“I shenjtë, i shenjtë, i shenjtë!”

“Para Jezu Krishtit përkulen të gjithë…”

Gjuha është në mënyrë unike dhe tërësisht e krishterë, e jashtëzakonshme për kohën, kur shumica e hajmalive të tilla ishin në greqisht ose hebraisht dhe shpesh përzienin besime të ndryshme. Përmendja e Shën Titit dhe citimet nga letrat e Apostull Palit tregojnë një përkushtim të hershëm dhe të thellë ndaj besimit të krishterë.

Qartësia e mbishkrimit, mungesa e referencave ndaj feve të tjera, dhe gjuha teologjike e bëjnë këtë një zbulim të rrallë dhe me rëndësi të madhe. Gjatë shekullit të tretë, identifikimi i hapur si i krishterë ishte i rrezikshëm, me ndjekjet ende të pranishme. Fakti që burri e mbante këtë hajmali edhe në vdekje tregon besimin e tij të palëkundur.

“Ky zbulim do të rikthejë historinë e Krishterimit në këtë rajon për deri në një shekull,” tha kryetari i Frankfurtit, Mike Josef. “Është një sensacion shkencor, dhe diçka për të cilën mund të ndihemi krenarë, sidomos kaq pranë Krishtlindjeve.” / Popular Mechanics – Syri.net