“Nuk dua të shënohem në histori si komisionerja që solli “kuaj troje” që u bënë të tillë pas 5, 10 apo 15 vjetësh”, – tha për Financial Times Komisionerja e Zgjerimit e BE-së, Marta Kos.
Nga Financial Times/ Anëtarët e rinj të Bashkimit Evropian mund të vendosen nën një lloj “periudhe prove” për disa vite dhe madje të përjashtohen nga blloku nëse shkelin standardet demokratike. Kjo është pjesë e një propozimi të ri nga Komisioni Evropian që synon parandalimin e shfaqjes së “kuajve të rinj të Trojës” në BE, që mund të ndjekin shembullin e Hungarisë.
Pas pushtimit në shkallë të plotë të Ukrainës nga Rusia në vitin 2022 dhe dëshirës për të integruar vendet e mbetura të Ballkanit Perëndimor, Brukseli ka ringjallur procesin e zgjerimit, i cili kishte ngecur për më shumë se një dekadë.
Por, pavarësisht mbështetjes për zgjerimin, disa kryeqytete evropiane kanë frikë se Ukraina, Moldavia ose shtetet e Ballkanit mund të minojnë parimet e sundimit të ligjit, lirisë së medias dhe pavarësisë së gjyqësorit – dhe madje të afrohen më shumë me Moskën pas anëtarësimit.
“Nuk dua të shënohem në histori si komisionerja që solli “kuaj trojanë” që u bënë të tillë pas 5, 10 apo 15 vjetësh”, – tha për Financial Times Komisionerja e Zgjerimit e BE-së, Marta Kos. Ajo shpjegoi se Komisioni po diskuton ide të tilla si “një periudhë tranzicioni, një lloj prove, mekanizma mbrojtës”, megjithëse ato janë ende në fazat e hershme.
Në raportin vjetor të zgjerimit të Komisionit Evropian, të publikuar sot, Mali i Zi shënohet si vendi që ka bërë përparimin më të madh në reformat e nevojshme për anëtarësim. Pas tij vjen Shqipëria. Maqedonia e Veriut është në mes, ndërsa Serbia dhe Bosnja dhe Hercegovina kanë performancën më të dobët.
Kos pranon se në shumicën e kryeqyteteve evropiane, skepticizmi ndaj anëtarëve të rinj është më i madh nga sa sugjerojnë qëndrimet zyrtare.
Përvoja me kryeministrin hungarez Viktor Orbán – i cili ka lehtësuar sanksionet kundër Rusisë, ka bllokuar ndihmën ushtarake për Ukrainën dhe ka gërryer demokracinë në vend – është një nga arsyet kryesore për këtë kujdes.
Komisioni po përgatit propozime për mekanizma më të rreptë për të mbrojtur sundimin e ligjit dhe procedura më efektive për të pezulluar të drejtat ose përfitimet në rastet e shkeljeve. Në rastin e devijimeve sistematike, një shtet edhe mund të përjashtohet nga BE-ja, shpjegoi Kos.
Dokumenti thekson se traktatet e ardhshme të pranimit duhet të përfshijnë “garanci më të forta kundër kthimit prapa nga angazhimet” dhe t’u kërkojnë anëtarëve të rinj ta bëjnë progresin e tyre “të pakthyeshëm”.
Kjo qasje do të impononte kushte më të rrepta për kandidatët e rinj, përfshirë Ukrainën dhe Moldavinë, gjë që ka të ngjarë të shkaktojë ankesa për standarde të dyfishta. Hungaria tashmë ka bllokuar hapjen e “grupeve” të veçanta negociuese me Kievin dhe Kishinevin në fusha të tilla si energjia, konkurrenca dhe sundimi i ligjit.
Brukseli po kërkon mënyra për të anashkaluar veton e Hungarisë duke avancuar përgatitjet teknike ndërsa pret vendime politike. “Nuk keni nevojë që Orbán të bëjë reformat tuaja”, tha Kos. “Ajo që është më e rëndësishme është t’i zbatoni ato në të vërtetë – dhe si Ukraina ashtu edhe Moldavia kanë ende shumë punë për të bërë”.
Ajo theksoi se lidhja e dy vendeve në një paketë është “artificiale” dhe la të kuptohej se proceset e tyre mund të ndahen.
Kos hodhi poshtë akuzat se rregullat e reja do të krijonin “anëtarësi me dy nivele”, duke siguruar që kandidatët që respektojnë në mënyrë strikte sundimin e ligjit nuk do të përballen me kufizime.
Përveç kësaj, Komisioni dëshiron që anëtarët e ardhshëm të integrohen gradualisht në programet evropiane edhe para anëtarësimit të plotë – për shembull, përmes “Mburojës së Demokracisë” të re, një iniciativë kundër rreziqeve të rënda demokratike brenda BE-së.
“Ne arritëm ta ndalojmë Rusinë që në derën e përparme”, tha Kos, duke iu referuar rezistencës së Ukrainës, fitoreve zgjedhore pro-evropiane në Moldavi dhe mbështetjes publike për anëtarësim në rajon. “Por nëse nuk vazhdojmë me ritmin e zgjerimit, frika ime më e madhe është se rusët do të hyjnë nga dera e pasme.”
