Në dy javë, me luftën midis Izraelit dhe Hamasit pamë përpjekjen e SHBA-ve për të ngadalësuar përshkallëzimin e situatës, por edhe përqafimin midis Xi, Putin dhe Jugut të Madh. Bota ka ndryshuar shumë, në dëm të Perëndimit. Duket si një rikthim i “doktrinës Hemingway”: “Si u futa në telashe? Së pari gradualisht, pastaj brutalisht”.
Nga Federico Rampini
Në dy javë bota ka ndryshuar shumë në dëmin tonë, nëse me “ne” nënkuptojmë Perëndimin. Ose të paktën perceptimi ynë për botën, për ekuilibrat e saj gjeopolitikë dhe marrëdhëniet e forcave është përkeqësuar në mënyrë drastike.
Sulmi i egër i Hamasit kundër popullatës civile izraelite ishte shpërthyes i një sërë reagimesh të ashpra. Pamë kundërofensivën nga forcat e armatosura izraelite, demonstrata pro-Hamasit në sheshet e Evropës, por edhe në kampuset amerikane ku u ngritën të gjitha kombet islame. Pamë akte terroriste në Francë dhe Belgjikë. Një nga pasojat ishte dobësimi i menjëhershëm i udhëheqësve arabë ose islamikë të njohur si properëndimore ose më pak anti-izraelitë (Egjipti, Jordania, Arabia Saudite, Emiratet). Brenda vetë Perëndimit, ndarjet më të rrezikshme politike u shfaqën pikërisht në fuqinë udhëheqëse, Amerikën.
Në sfond, pati një ngjarje tjetër që ndodhi ditët e fundit dhe që është domethënëse. Samiti i Pekinit ku Xi Jinping festoi 10-vjetorin e iniciativës së tij “Brez dhe Rrugë” e quajtur edhe Rrugët e Reja të Mëndafshit. Përveç një përqafimi tjetër midis Xi dhe Vladimir Putin, ai samit mblodhi së bashku një grup të madh liderësh nga jugu global duke theksuar ndarjen e re të botës në blloqe. Qëndrimi ndaj Hamasit kontribuon në theksimin e linjave ideologjike në pro dhe kundër.
Një historian amerikan dhe teoricien me autoritet në gjeopolitikë, Walter Russell Mead kujton një fragment nga romani i Ernest Hemingway, “Dhe dielli lind” i vitit 1926 në lidhje me dy javët e fundit. Është dialogu mes dy personazheve në roman ku Bill Gorton pyet Mike Campbell: “Si përfundove i falimentuar?” Përgjigja ishte: “Në dy mënyra. Fillimisht gradualisht dhe pastaj të gjitha përnjëherë.”
Është metafora e asaj që, sipas Russell Mead, po ndodh me perandorinë amerikane, ose me Pax Americana apo dhe me fuqinë parandaluese të Shteteve të Bashkuara. Së pari dhe për shumë vite ajo u përkeqësua pak nga pak. Pastaj dobësia e saj u zbulua në mënyrë brutale, përmes një zinxhiri ngjarjesh shumë të afërta. Armiqtë e Amerikës ndjehen tashmë të inkurajuar, mbështesin njëri-tjetrin, imitojnë njëri-tjetrin.
Ofensivat e përsëritura të Putinit që mbetën pa një përgjigje efektive (nga lufta e Gjeorgjisë në 2008 deri në aneksimin e Krimesë në 2014) sollën agresionin kundër Ukrainës në 2022. Çmimi që ka paguar Putini është i konsiderueshëm, por deri tani nuk ka qenë fatal falë mbështetjes së Kinës. Kjo u dha të tjerëve idenë se Perëndimi mund të sfidohej pa u ndëshkuar. Në Lindjen e Mesme ka pasur shenja të ndryshme të tërheqjes së Amerikës. “Vija e kuqe” e famshme e shpallur nga Barack Obama për diktatorin sirian, Assad (ultimatumi kundër përdorimit të armëve kimike për masakrimin e civilëve) u shkel pa pasur pasoja, rrëshqitja e Irakut në orbitën iraniane, braktisja e Afganistanit tek talebanët.
Sipas disave (republikanëve të SHBA), kjo seri dështimesh dhe dobësish përfshin edhe paktin bërthamor me Iranin, i kërkuar nga Obama. Ai i dha regjimit të Ajatollahëve prova se mund të mashtrojë Perëndimin për një ngadalësim të paqartë të programit bërthamor në këmbim të një ekonomie më të madhe. Një gabim i përsëritur ende edhe nga Biden me marrëveshjen e fundit të 6 miliardëve dollarë në këmbim të lirimit të pengjeve amerikane.
Në listën e gabimeve të të gjithë Perëndimit, përfshirë Izraelin, duhet shtuar se që nga viti 2005 u mendua të kanalizonte ndihma humanitare për popullin palestinez duke ia dorëzuar menaxhimit të Hamasit, i cili mendonte vetëm për raketa duke lënë nënshtetasit e tij në mjerim.
Në Lindjen e Largët, Kina ka marrë pjesën e saj të aprovimit të perëndimit. Për shembull, në një nivel rreptësisht ushtarak, kur ajo shkeli marrëveshjet dhe ligjet ndërkombëtare pa pasur pasoja me pushtimin dhe militarizimin e ishujve të ndryshëm të diskutuar të fqinjëve të saj. Përshkallëzimi i kërcënimeve ushtarake kundër Tajvanit, incidentet kufitare me Indinë, Vietnamin dhe Filipinet janë shumë shenja të tjera se agresioni nuk ka hasur në kundër-reagime të fuqishme ose nuk ka çuar në disavantazhe të konsiderueshme. Ndër ngjarjet e fundit mund të shtojmë rilindjen e një marrëveshjeje harmonike midis Pekinit, Moskës dhe Phenianit si në agimin e Luftës së Ftohtë në 1950, në kundërshtim me rezolutat e OKB-së kundër Koresë së Veriut, e cila vendosi sanksione, të votuara nga vetë Kina dhe Rusia.
Ajo që bashkon Ukrainën dhe Izraelin
Joe Biden që është duke kërkuar fonde të reja nga Kongresi për të ndihmuar Ukrainën dhe Izraelin (74 miliardë dollarë të tjerë menjëherë, të destinuara të shtohen) i ka bashkuar këto dy konflikte nën një temë të përbashkët që është mbrojtja e lirisë dhe demokracisë. Në fakt, nëse Ukraina është një shtet demokratik dhe sovran, rënia e të cilit do të ishte një goditje për vlerat perëndimore, nga ana tjetër, Izraeli është e vetmja demokraci në Lindjen e Mesme (edhe nëse na pëlqen apo jo kryeministri aktual).
Amerika mund ta përballojë të luftojë në dy fronte, tha Biden, dhe kjo deklaratë është e papranueshme. Aq më tepër që po flasim për konflikte në të cilat Shtetet e Bashkuara nuk janë të përfshira drejtpërdrejt. Nuk kanë dërguar trupa apo të kenë angazhuar avionë apo anije në luftime (të paktën tani për tani). Barra ekonomike është shumë modeste në krahasim me luftërat e kaluara si Vietnami, Afganistani, Iraku. Cenueshmëria amerikane dhe ajo perëndimore është e një lloji krejtësisht të ndryshëm. Ka të bëjë me stabilitetin e aleancave të saj dhe stabilitetin e frontit të brendshëm.
Të nënvlerësosh Iranin, çfarë gabimi
Sa u përket aleancave, duke mbetur në Lindjen e Mesme, është e habitshme që as Shtetet e Bashkuara, as Izraeli dhe as miqtë e tyre arabo-afrikanë nuk e kuptuan se sa shumë Irani ishte “betuar për vdekje” ndaj procesit të shkrirjes apo ndryshimit të hartave gjeopolitike të asaj zone.
Pas Marrëveshjes së Abrahamit (2020) që afroi Emiratet, Bahreinin, Marokun dhe Sudanin me Izraelin, finalja e madhe ishte përfshirja në të e Arabisë Saudite të Princit Mohammed bin Salman. Një epokë që kishte zgjatur që nga viti 1947 do të kishte marrë fund. Një epokë e shënuar nga dëshira e shumë lidershipeve të Lindjes së Mesme për të shkatërruar Izraelin dhe në të njëjtën kohë për të përdorur Izraelin (dhe Amerikën mbrojtëse të tij) si një alibi dhe “kokë turku” për të orientuar zemërimin e popujve të tyre, të ardhmen e të cilëve vetë klasat sunduese ua kishin shkatërruar. Nëse kursi i ri saudit do të kishte qenë i suksesshëm, Irani do ta kishte parë veten të rrethuar nga një kordon izraelito-arab… njëlloj si Putini nga kordoni i vendeve që i përkasin Bashkimit Evropian dhe NATO-s.
As Biden, as Netanyahu dhe as MbS nuk e kuptuan se Irani ishte i gatshëm të derdhte lumenj gjaku në atë zonë për të parandaluar skenarin që do të kalonte Ajatollahët në anën humbëse. Ky gabim i politikës është të paktën po aq serioz sa debakli i inteligjencës izraelite në lidhje me përgatitjet ushtarake të Hamasit. Tani të gjithë armiqtë e Perëndimit po gëzohen haptazi. Kina i bashkohet Rusisë në shmangien e çdo dënimi ndaj Hamasit, në mënyrë që të çimentojë lidhjet me një botë islame që mbyll një sy ndaj trajtimit që Pekini bën ndaj myslimanëve të tij (ujgurët ku Islami është zhdukur nga kokat e tyre).
Xi, Putin dhe Jugu i Madh përqafojnë njëri-tjetrin
Samiti i Pekinit kushtuar 10-vjetorit të “Rrugëve të Reja të Mëndafshit” u zhvillua rastësisht në të njëjtat ditë me tragjedinë në Lindjen e Mesme. Ai samit kishte shumë kuptime. Ai u braktis për herë të parë nga evropianët, me përjashtimin e vetëm të hungarezit Orban, duke konfirmuar se klima e luftës së re të ftohtë imponon zgjedhje të qarta fushash. Ishte një samit ku u fol pak për ekonominë, investimet, infrastrukturën edhe sepse në atë zonë, bilanci i trilionëve të investuar ose më shpesh të huazuara nga Kina është më pak emocionues se sa do të duhej.
U fol shumë më tepër për politikën e jashtme, gjithmonë me tonet e një gjyqi kundër Perëndimit, vendit udhëheqës të tij që janë Shtetet e Bashkuara dhe rendi global ende tepër amerikano-central që Republika Popullore e Kinës synon të çmontojë dhe zëvendësojë. Mbledhja e Jugut të Madh Global në Pekin ishte një lloj “numërimi” i qeverive që kanë armiqësi me Perëndimin, me historinë e tij, me vlerat e tij.
Sheshet tona kundër nesh, të tyret… gjithashtu
Gjatë Luftës së Parë të Ftohtë, në një konferencë ndërkombëtare në 1955 në Bandung (Indonezi), u inaugurua lëvizja e njohur edhe si “Bota e Tretë”, sepse zyrtarisht nuk donte të mbante anën e as të parës (Perëndimit) dhe as të dytës (bllokut komunist të komanduar nga Bashkimi Sovjetik). Megjithatë, në realitet, udhëheqësit më me ndikim të asaj “Bote të Tretë” ishin si Nehru indian: ata shikonin më me simpati socializmin sovjetik.
Samiti i Pekinit i vitit 2023 mund të mbahet mend si një ngjarje e ngjashme, me shumë liderë afrikanë dhe amerikano-jugorë që deklaruan mos-angazhim, por të pasur me propagandë anti-perëndimore. Duke konfirmuar vështirësinë në të cilën po lundron Perëndimi, ka një asimetri në krahasim. Sheshet e Londrës dhe Berlinit, plus disa sheshe italiane, si dhe shumë qytete të SHBA-së dhe shumica e kampuseve universitare amerikane, u dominuan nga demonstratat pro-palestineze që shpesh bëheshin hapur pro-Hamasit.
Në ato demonstrata, dënimi i Izraelit ishte i përzier me dënimin e Amerikës dhe të gjithë Perëndimit. Në anën tjetër? Në kryeqytetet arabe, në Afrikë, në Rusi dhe Kinë, nuk pati demonstrata solidariteti me fëmijët e vrarë izraelitë; asnjë protestë kundër masakrës së Hamasit. Në Bruksel apo Paris nuk pamë bashkësitë lokale islamike të dilnin në rrugë për të shprehur ngushëllime me viktimat franceze dhe suedeze të terrorizmit xhihadist. Kjo asimetri, siç kujtoj në segmentin tjetër, është një nga (shumë) problemet e Bidenit. ©Marrë nga Corriere della Sera
